Bir genç meslektaşım, çok değerli bir avukat Gençlik ve Spor Bakanlığı Tahkim Kurulunun 2016 yılından günümüze kadar vermiş olduğu kararların Kurulun ve/veya ilgili Bakanlığın resmi internet sitesinde ya da başka suretlerle kamunun yararlanacağı, erişebileceği biçimde (6698 sayılı Kişisel Verilerin Korunması Kanununa aykırılık oluşturmayacak şekilde) yayımlanmasına karar verilmesini talep etmiş.
Gençlik ve Spor Bakanlığı Tahkim Kurulu, talebi reddetmiş.
Tahkim Kurulu, Bilgi Edinme mevzuatını gerekçe göstermiş.
Kamu Denetçiliği Kurumu ise Tahkim Kurulu’nun red gerekçelerini tek tek çürütmüş ve Tahkim Kurulu kararlarının kişisel veriler korunarak ve gerekçeli şekilde yayımlanması hususunda Gençlik ve Spor Bakanlığına tavsiyede bulunulmasına karar vermiş.
GSB Tahkim Kurulu bu tavsiye kararına uyar mı, uymaz mı bilmiyorum.
GSB Tahkim Kurulu’nun tüm kararlarını yayınlayacağından emin değilim. Kurulun çoğu gerekçeli (!) gerekçeli kararı aslında gerekçe barındırmıyor.
GSB Tahkim Kurulu’nun hukuka aykırı yapılanması ve işleyişi ile ilgili görüşlerimi sık sık dile getiriyorum. Kamu Denetçiliği Kurumu’nun tavsiye kararını değerlendireceğim yazıda GSB Tahkim Kurulu’nu detaylı şekilde anlatacağım.
KDK’nın kararına uyulmasını ve GSB Tahkim Kurulu’nun bütün kararlarının yayınlanmasını diliyorum.
KDK’nın kararı aşağıdadır:
T.C.
TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ KAMU DENETÇİLİĞİ KURUMU (OMBUDSMANLIK)
SAYI : 2022/8539-S.22.13041
BAŞVURU NO : 2022/168
KARAR TARİHİ : 04/07/2022
TAVSİYE KARARI
BAŞVURAN : X
BAŞVURUYA KONU İDARE : GENÇLİK VE SPOR BAKANLIĞI
BAŞVURUNUN KONUSU : Gençlik ve Spor Bakanlığı Tahkim Kurulu kararlarının yayımlanması talebi hakkındadır.
BAŞVURU TARİHİ : 04/01/2022
I. BAŞVURANIN İDDİA VE TALEPLERİ
1. Kurumumuza yapılan başvuruda başvuran X, Tahkim Kurulunun 2016 yılından günümüze kadar vermiş olduğu kararların Kurulun ve/veya ilgili Bakanlığın resmi internet sitesinde ya da başka suretlerle kamunun yararlanacağı, erişebileceği biçimde (6698 sayılı Kişisel Verilerin Korunması Kanununa aykırılık oluşturmayacak şekilde) yayımlanmasına karar verilmesini talep etmektedir.
II. İDARENİN BAŞVURUYA İLİŞKİN AÇIKLAMALARI
2. Kurumumuzun 14.03.2022 tarihli ve … sayılı bilgi-belge isteme yazısına cevaben gönderilen Gençlik ve Spor Bakanlığı Tahkim Kurulunun 30.03.2022 tarih ve … sayılı yazısında:
2.1. 4982 sayılı Bilgi Edinme Hakkı Kanunu’nun 7’nci maddesinin birinci fıkrasında; bilgi edinme başvurusunun başvurulan kurum ve kuruluşların ellerinde bulunan ve görevleri gereği bulunması gereken bilgi ve belgelere ilişkin olması gerektiği, ikinci fıkrasında; kurum ve kuruluşların ayrı ve özel bir çalışma, araştırma, inceleme ya da analiz neticesinde oluşturulabilecek türden bilgi veya belge için yapılacak başvurulara olumsuz cevap verebileceği, 25’inci maddesinde ise; kurum ve kuruluşların kamuoyunu ilgilendirmeyen ve sadece kendi personeli ile kurum içi uygulamalarına ilişkin düzenlemeler hakkındaki bilgi veya belgelerin bilgi edinme hakkının kapsamı dışında olduğu, ancak söz konusu düzenlemeden etkilenen kurum çalışanlarının bilgi edinme haklarının saklı olduğu hususlarının hükme bağlandığı,
2.2. 4982 sayılı Bilgi Edinme Hakkı Kanununun Uygulanmasına İlişkin Esas ve Usuller Hakkındaki Yönetmeliğin 36’ncı maddesinde; kurum ve kuruluşların kamuoyunu ilgilendirmeyen ve sadece kendi personeli ile kurum içi uygulamalarına ilişkin düzenlemeler hakkındaki bilgi veya belgelerin bilgi edinme hakkının kapsamı dışında olduğu, ancak söz konusu düzenlemeden etkilenen kurum çalışanlarının bilgi edinme haklarının saklı olduğu hükmünün tekrarlandığı,
2.3. Başvuru dilekçesi ve yer verilen mevzuat hükümleri birlikte değerlendirildiğinde, başvurucunun Bilgi Edinme Hakkı Kanunu kapsamında talep ettiği bilgi ve belgelerin başvurucuyu doğrudan ya da dolaylı olarak etkilemeyen Kurul kararlarının yayınlanmasına ilişkin olduğu, dolayısıyla taleplerinin 4982 sayılı Kanun ve Kanunun Uygulanmasına İlişkin Usul ve Esaslar Hakkındaki Yönetmelik kapsamı dışında olduğu,
2.4. Öte yandan başvuranın talebinin özel bir elektronik ve teknik altyapı gerektirdiği anlaşıldığı, 4982 sayılı Kanunun 7’nci maddesinin ikinci fıkrası kapsamında bu tür başvurulara olumsuz cevap verilebileceğinin açıkça hükme bağlandığı dolayısıyla başvuranın talebinin reddedildiği,
Açıklamalarına yer verilmiştir.
III. İLGİLİ MEVZUAT
3. 18.10.1982 tarihli ve 2709 sayılı T.C. Anayasası’nın;
3.1. “Temel hak ve hürriyetlerin sınırlanması” başlıklı 13 üncü maddesi; “Temel hak ve hürriyetler, özlerine dokunulmaksızın yalnızca Anayasanın ilgili maddelerinde belirtilen sebeplere bağlı olarak ve ancak kanunla sınırlanabilir. Bu sınırlamalar, Anayasanın sözüne ve ruhuna, demokratik toplum düzeninin ve lâik Cumhuriyetin gereklerine ve ölçülülük ilkesine aykırı olamaz.”
3.2. “Özel hayatın gizliliği” başlıklı 20. Maddesi; “Herkes, kendisiyle ilgili kişisel verilerin korunmasını isteme hakkına sahiptir. Bu hak; kişinin kendisiyle ilgili kişisel veriler hakkında bilgilendirilme, bu verilere erişme, bunların düzeltilmesini veya silinmesini talep etme ve amaçları doğrultusunda kullanılıp kullanılmadığını öğrenmeyi de kapsar. Kişisel veriler, ancak kanunda öngörülen hallerde veya kişinin açık rızasıyla işlenebilir. Kişisel verilerin korunmasına ilişkin esas ve usuller kanunla düzenlenir.”
3.2. “Düşünceyi açıklama ve yayma hürriyeti” başlıklı 26 ncı maddesi; “Herkes, düşünce ve kanaatlerini söz, yazı, resim veya başka yollarla tek başına veya toplu olarak açıklama ve yayma hakkına sahiptir. Bu hürriyet Resmî makamların müdahalesi olmaksızın haber veya fikir almak ya da vermek serbestliğini de kapsar. Bu fıkra hükmü, radyo, televizyon, sinema veya benzeri yollarla yapılan yayımların izin sistemine bağlanmasına engel değildir. Bu hürriyetlerin kullanılması, millî güvenlik, kamu düzeni, kamu güvenliği, Cumhuriyetin temel nitelikleri ve Devletin ülkesi ve milleti ile bölünmez bütünlüğünün korunması, suçların önlenmesi, suçluların cezalandırılması, Devlet sırrı olarak usulünce belirtilmiş bilgilerin açıklanmaması, başkalarının şöhret veya haklarının, özel ve aile hayatlarının yahut kanunun öngördüğü meslek sırlarının korunması veya yargılama görevinin gereğine uygun olarak yerine getirilmesi amaçlarıyla sınırlanabilir.“
3.3. “Bilim ve sanat hürriyeti” başlıklı 27 nci maddesinde; “Herkes, bilim ve sanatı serbestçe öğrenme ve öğretme, açıklama, yayma ve bu alanlarda her türlü araştırma hakkına sahiptir. Yayma hakkı, Anayasanın 1 inci, 2 nci ve 3 üncü maddeleri hükümlerinin değiştirilmesini sağlamak amacıyla kullanılamaz.”
3.4. “Hak arama hürriyeti” başlıklı 36 ncı maddesi; “Herkes, meşru vasıta ve yollardan faydalanmak suretiyle yargı mercileri önünde davacı veya davalı olarak iddia ve savunma ile adil yargılanma hakkına sahiptir. Hiçbir mahkeme, görev ve yetkisi içindeki davaya bakmaktan kaçınamaz.”,
3.5. “Temel hak ve hürriyetlerin korunması” başlıklı 40 ıncı maddesi; “Anayasa ile tanınmış hak ve hürriyetleri ihlal edilen herkes, yetkili makama geciktirilmeden başvurma imkanının sağlanmasını isteme hakkına sahiptir. Devlet, işlemlerinde, ilgili kişilerin hangi kanun yolları ve mercilere başvuracağını ve sürelerini belirtmek zorundadır. Kişinin, Resmî görevliler tarafından vaki haksız işlemler sonucu uğradığı zarar da, kanuna göre, Devletçe tazmin edilir. Devletin sorumlu olan ilgili görevliye rücu hakkı saklıdır.”,
3.6. “Sporun geliştirilmesi ve tahkim” başlıklı 59 uncu maddesi; “Spor federasyonlarının spor faaliyetlerinin yönetimine ve disiplinine ilişkin kararlarına karşı ancak zorunlu tahkim yoluna başvurulabilir. Tahkim kurulu kararları kesin olup bu kararlara karşı hiçbir yargı merciine başvurulamaz.”,
3.7. “Dilekçe, bilgi edinme ve kamu denetçisine başvurma hakkı” başlıklı 74 üncü maddesi; “… Herkes, bilgi edinme ve kamu denetçisine başvurma hakkına sahiptir. Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlığına bağlı olarak kurulan Kamu Denetçiliği Kurumu idarenin işleyişiyle ilgili şikâyetleri inceler… ”,
Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin (AİHS);
4.1. “Adil Yargılanma Hakkı” başlıklı 6 ncı maddesinin birinci fıkrası; “Herkes davasının, medeni hak ve yükümlülükleriyle ilgili uyuşmazlıklar ya da cezai alanda kendisine yöneltilen suçlamaların esası konusunda karar verecek olan, yasayla kurulmuş, bağımsız ve tarafsız bir mahkeme tarafından, kamuya açık olarak ve makul bir süre içinde görülmesini isteme hakkına sahiptir. Karar alenî olarak verilir. Ancak, demokratik bir toplum içinde ahlak, kamu düzeni veya ulusal güvenlik yararına, küçüklerin çıkarları veya bir davaya taraf olanların özel hayatlarının gizliliği gerektirdiğinde veyahut aleniyetin adil yargılamaya zarar verebileceği kimi özel durumlarda ve mahkemece bunun kaçınılmaz olarak değerlendirildiği ölçüde, duruşma salonu tüm dava süresince veya kısmen basına ve dinleyicilere kapatılabilir.”, ikinci fıkrası; “Bir suç ile itham edilen herkes, suçluluğu yasal olarak sabit oluncaya kadar masum sayılır.”, üçüncü fıkrası; “Bir suç ile itham edilen herkes aşağıdaki asgari haklara sahiptir: a) Kendisine karşı yöneltilen suçlamanın niteliği ve sebebinden en kısa sürede, anladığı bir dilde ve ayrıntılı olarak haberdar edilmek; b) Savunmasını hazırlamak için gerekli zaman ve kolaylıklara sahip olmak; c) Kendisini bizzat savunmak veya seçeceği bir müdafinin yardımından yararlanmak; eğer avukat tutmak için gerekli maddî olanaklardan yoksun ise ve adaletin yerine gelmesi için gerekli görüldüğünde, resen atanacak bir avukatın yardımından ücretsiz olarak yararlanabilmek; d) İddia tanıklarını sorguya çekmek veya çektirmek, savunma tanıklarının da iddia tanıklarıyla aynı koşullar altında davet edilmelerinin ve dinlenmelerinin sağlanmasını istemek; e) Mahkemede kullanılan dili anlamadığı veya konuşamadığı takdirde bir tercümanın yardımından ücretsiz olarak yararlanmak.” hükmünü amirdir.
4.2. “Etkili başvuru hakkı” başlıklı 13’üncü maddesi; “Bu Sözleşme’de tanınmış olan hak ve özgürlükleri ihlal edilen herkes, söz konusu ihlal resmi bir hizmetin ifası için davranan kişiler tarafından gerçekleştirilmiş olsa dahi, ulusal bir merci önünde etkili bir yola başvurma hakkına sahiptir.” hükmünü amirdir.
5. 6328 sayılı Kamu Denetçiliği Kurumu Kanununun “Kurumun görevi” başlıklı 5’inci maddesine göre; “Kurum, idarenin işleyişi ile ilgili şikâyet üzerine, idarenin her türlü eylem ve işlemleri ile tutum ve davranışlarını; insan haklarına dayalı adalet anlayışı içinde, hukuka ve hakkaniyete uygunluk yönlerinden incelemek, araştırmak ve idareye önerilerde bulunmakla görevlidir. Ancak; Yasama yetkisinin kullanılmasına ilişkin işlemler, Yargı yetkisinin kullanılmasına ilişkin kararlar, Türk Silahlı Kuvvetlerinin sırf askerî nitelikteki faaliyetleri, Kurumun görev alanı dışındadır.”
6. 4721 sayılı Türk Medeni Kanununun “Hukukun uygulanması ve kaynakları” başlıklı 1 inci maddesi; “Kanun, sözüyle ve özüyle değindiği bütün konularda uygulanır. Kanunda uygulanabilir bir hüküm yoksa, hâkim, örf ve âdet hukukuna göre, bu da yoksa kendisi kanun koyucu olsaydı nasıl bir kural koyacak idiyse ona göre karar verir. Hâkim, karar verirken bilimsel görüşlerden ve yargı kararlarından yararlanır.”
7. 6698 sayılı Kişisel Verilerin Korunması Kanununun “Amaç” başlıklı 1 inci maddesi; “Bu Kanunun amacı, kişisel verilerin işlenmesinde başta özel hayatın gizliliği olmak üzere kişilerin temel hak ve özgürlüklerini korumak ve kişisel verileri işleyen gerçek ve tüzel kişilerin yükümlülükleri ile uyacakları usul ve esasları düzenlemektir.”
8. 4982 sayılı Bilgi Edinme Hakkı Kanununun “Amaç” başlıklı 1 inci maddesi; “Bu Kanunun amacı; demokratik ve şeffaf yönetimin gereği olan eşitlik, tarafsızlık ve açıklık ilkelerine uygun olarak kişilerin bilgi edinme hakkını kullanmalarına ilişkin esas ve usulleri düzenlemektir.”
9. 3289 sayılı Gençlik ve Spor Hizmetleri Kanununun Ek 9 uncu maddesinde; “Tahkim Kurulu, federasyon ile kulüpler, sporcular, hakemler, teknik direktör ve antrenörler; kulüpler ile teknik direktörler, antrenörler ve sporcular; kulüpler ile kulüpler arasında çıkacak ihtilaflarla, federasyonlarca verilecek kararlar ile disiplin veya ceza kurulu kararlarını, ilgililerin itirazı üzerine inceleyerek sonuçlandırır. Tahkim Kurulu; itiraz üzerine Gençlik ve Spor Bakanlığı ile federasyonlar ve federasyonların birbirleri arasında çıkacak ihtilafları inceleyerek sonuçlandırır.”
10. 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanununun 31 inci maddesinde; “Resmen yayımlanan veya ilan olunan kanun, Cumhurbaşkanlığı kararnamesi, yönetmelik, tebliğ, genelge ve kazai kararların çoğaltılması, yayılması, işlenmesi veya her hangi bir suretle bunlardan faydalanma serbesttir.”
11. Spor Genel Müdürlüğü Tahkim Kurulu Yönetmeliğinin;
11.1. “Amaç ve Kapsam” başlıklı 1 inci maddesinde; “Bu Yönetmeliğin amacı, spor federasyonlarının iş ve işleyişleri ile ilgili olarak federasyon ile kulüpler, sporcular, hakemler, teknik direktör ve antrenörler, kulüpler ile teknik direktörler, antrenörler ve sporcular; kulüpler ile kulüpler arasında çıkacak ihtilâflar hakkında federasyon yönetim kurulunca verilecek kararlar ile disiplin veya ceza kurulu kararlarını ilgililerin itirazı üzerine inceleyip kesin karara bağlamak üzere oluşturulan Kurulun görev, yetki ve sorumlulukları ile çalışma usul ve esaslarını düzenlemektir.”
11.2. “Kurulun Görev ve Yetkileri” başlıklı 5 inci maddesinde; “Tahkim Kurulu; a) Federasyon ile kulüpler, sporcular, hakemler, teknik direktör ve antrenörler arasındaki ihtilafları, b) Kulüpler ile teknik direktörler, antrenörler ve sporcular arasındaki uyuşmazlıkları, c) Kulüplerle kulüpler arasında çıkacak anlaşmazlıkları, ç) Federasyonlarca verilecek kararlar ile ceza ve disiplin kurulu kararlarını, d) Genel Müdürlük ile federasyonlar arasında veya federasyonların kendi arasında çıkacak ihtilaflar hakkında Kurulca belirlenecek bir üyenin başkanlığında Genel Müdürlük ve federasyon temsilcilerinin katılımıyla oluşturulacak olan komisyon kararlarını, e) Federasyon başkanları ile yönetim, disiplin ve denetim kurulu üyelerinin spor ahlakına ve disiplinine aykırı davranışlarının tespiti halinde Bakan tarafından Genel Müdürlük Merkez Ceza Kuruluna sevk edilmeleri sonucunda Merkez Ceza Kurulunca verilecek kararları, f) Sportif Değerlendirme ve Geliştirme Kurulu raporlarında yeterli düzeyde görülmeyen veya yapılan denetim sonucu görevi başında kalmasında sakınca görülen federasyon başkanı ve yönetim kurulu üyeleri hakkında karar almak üzere, Bakanın istemi üzerine toplanacak olağanüstü genel kurulu yapacak olan üç kişilik komisyonu belirleyerek bu komisyonun işlem ve kararlarını, g) Olağan ve olağanüstü genel kurullarını 3289 sayılı Kanunda öngörülen süre ve esaslar dahilinde yapmayan federasyonların genel kurullarını altmış gün içerisinde yapacak olan üç kişilik komisyonu oluşturmak ve bu komisyonun işlem ve kararlarını, ilgililerin itirazı üzerine inceleyerek kesin sonuca bağlar.”
11.3. “Karar” başlıklı 14 üncü maddesinde; “(1)Kurul, kararını; 3289 sayılı Kanun, ilgili diğer mevzuat, ulusal ve uluslararası federasyonların kuralları, kanunların usule ilişkin hükümleri ile dosya münderecatı, tanık beyanları, bilirkişi incelemesi ve her türlü delile göre adalet ve nasafet esasları dairesinde tesis eder. (7)Kararlar, 9/6/1932 tarihli ve 2004 sayılı İcra ve İflas Kanununun 38 inci maddesi hükmü uyarınca ilam mahiyetinde sayılır.”
Hükümleri yer almaktadır.
IV. KAMU DENETÇİSİ ARİF DÜLGER’İN KAMU BAŞDENETÇİSİ’NE ÖNERİSİ
12. Başvuranın iddiaları, İdarenin konu ile ilgili açıklamaları, ilgili mevzuat ve tüm dosya kapsamı birlikte değerlendirilerek hazırlanan “Tavsiye Kararı Önerisi” Kamu Başdenetçisi’ne sunulmuştur.
V. DEĞERLENDİRME VE GEREKÇE
A. Hukuka, Hakkaniyete ve İnsan Haklarına Uygunluk Yönünden Değerlendirme
13. Kurumumuza yapılan başvuruda başvuran özetle; Tahkim Kurulunun 2016 yılından günümüze kadar vermiş olduğu kararların Kurulun ve/veya ilgili Bakanlığın resmi internet sitesinde ya da başka suretlerle kamunun yararlanacağı, erişebileceği biçimde (6698 sayılı Kişisel Verilerin Korunması Kanununa aykırılık oluşturmayacak şekilde) yayımlanmasını talep etmektedir.
14. Gençlik ve Spor Bakanlığı Tahkim Kurulu tarafından yapılan açıklamada; kurum ve kuruluşların kamuoyunu ilgilendirmeyen ve sadece kendi personeli ile kurum içi uygulamalarına ilişkin düzenlemeler hakkındaki bilgi veya belgelerin bilgi edinme hakkının kapsamı dışında olduğu, ancak söz konusu düzenlemeden etkilenen kurum çalışanlarının bilgi edinme haklarının saklı olduğu, talep ettiği bilgi ve belgelerin başvurucuyu doğrudan ya da dolaylı olarak etkilemeyen Kurul kararlarının yayınlanmasına ilişkin olduğu dolayısıyla başvuranın talebinin yerine getirilmesinin mümkün olmadığı ifade edilmiştir.
15. Başvuru dosyası incelendiğinde; uyuşmazlığın, tahkim kurulu kararlarının kişisel verilere aykırılık oluşturmayacak şekilde yayımlanıp yayımlanmaması hususunda düğümlendiği görülmektedir.
16. Konuyla ilgili mevzuata bakıldığında; Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinin Adil Yargılanma Hakkı başlıklı 6 ncı maddesinde, herkesin kendisine yöneltilen suçlamalara yönelik, yasayla kurulmuş olan bağımsız ve tarafsız mahkeme tarafından kamuya açık olarak davasının görülmesini isteme hakkına sahip olduğu belirtilmiştir.
17. 1982 Anayasasının 36 ncı maddesinde herkesin adil yargılanma hakkına sahip olduğu, 59 uncu maddesinde spor federasyonlarının spor faaliyetlerinin yönetimine ve disiplinine ilişkin zorunlu tahkim yolunun mevcut olduğu ve bu tahkim kurulu kararlarının kesin olduğu ifade edilmiştir.
18. 3289 sayılı Gençlik ve Spor Hizmetleri Kanununun Ek 9 uncu maddesinde ve Spor Genel Müdürlüğü Tahkim Kurulu Yönetmeliğinde; Tahkim Kurulunun, federasyon ile kulüpler, sporcular, hakemler, teknik direktör ve antrenörler, kulüpler ile teknik direktörler, antrenörler ve sporcular, kulüpler ile kulüpler arasında çıkacak ihtilaflarla, federasyonlarca verilecek kararlar ile disiplin veya ceza kurulu kararlarını, ilgililerin itirazı üzerine inceleyerek sonuçlandıracağı ifade edilmiştir. Diğer yandan 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu’nun 31 inci maddesinde de yayımlanan veya ilan olunan kazai kararların çoğaltılmasının, yayılmasının, işlenmesinin serbest olduğu belirtilmiştir.
19. Başvuranın iddiaları, idarenin açıklamaları ve ilgili mevzuatın birlikte değerlendirilmesi neticesinde;
19.1. 1992 yılında futbol branşının özerkliğe kavuşmasından sonra Gençlik ve Spor Genel Müdürlüğü bünyesinde kalan ve sayıları bugün 66’ya ulaşan özerk spor federasyonlarıyla ilgili hukuki uyuşmazlıklarda itirazlara çözüm bulması için Gençlik ve Spor Genel Müdürlüğü bünyesinde bir Tahkim Kurulu oluşturulmuştur.
19.2. 1982 Anayasası’nın “Sporun geliştirilmesi ve tahkim” başlıklı 59 uncu maddesi; “Spor federasyonlarının spor faaliyetlerinin yönetimine ve disiplinine ilişkin kararlarına karşı ancak zorunlu tahkim yoluna başvurulabilir. Tahkim kurulu kararları kesin olup bu kararlara karşı hiçbir yargı merciine başvurulamaz” hükmü gereği bahsi geçen Tahkim Kurulu, spor federasyonlarının iş ve işleyişleri ile ilgili olarak federasyon ile kulüpler, sporcular, hakemler, teknik direktör ve antrenörler, kulüpler ile teknik direktörler, antrenörler ve sporcular; kulüpler ile kulüpler arasında çıkacak ihtilâflar hakkında federasyon yönetim kurulunca verilecek kararlar ile disiplin veya ceza kurulu kararlarına karşı ilgililerinin itirazlarını inceleyerek kesin karara bağlamaktadır. Burada tahkim usulünün başlatılması tarafların iradelerine bağlı olmayıp kanun hükmüne dayandığı için zorunlu tahkim yolu öngörülmektedir. Bununla birlikte Spor Genel Müdürlüğü Tahkim Kurulu Yönetmeliği’nin “Karar” başlıklı 14 üncü maddesinin yedinci fıkrasında Tahkim Kurulu tarafından verilen kararların, 2004 sayılı İcra ve İflas Kanunu’nun 38 inci maddesi hükmü uyarınca ilam mahiyetinde olduğu belirtilmektedir.
19.3. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesine (AİHM) göre mahkemeye erişim hakkı sadece hukuk düzleminde kalmamalı, hakkın kullanımında etkin bir şekilde var olmalıdır. AİHM, mahkemeye erişim hakkını Viyana Antlaşmalar Hukuku Sözleşmesi’nden hareketle hukuk devletinin ana unsurlarından biri olarak yorumlamış ayrıca adil yargılanma hakkının bileşenlerinin adil ve aleni yargılama olduğundan bahisle mahkemeye erişim hakkı olmadan bu haklara da erişebilmenin mümkün olmadığı değerlendirmesinde bulunmuştur. Dolayısıyla mahkemeye erişim hakkının sınırlanması hususunda meşru amacın güdülmesini, hakkın özünün zarar görmemesini, amaçla araç arasında makul dengenin sağlanması gerektiğini belirtmiştir. Avrupa İnsan Hakları Komisyonu ise AİHS’in 6 ncı maddesinde düzenlenen bütün hakların zorunlu tahkim içinde geçerli olacağı kararını vermiştir.
19.4. Egemenliğin yargı erki kısmında yer alan mahkemeler, devletin hâkim gücünü arkasına almak suretiyle, bağlı bulundukları yasalar ve hukukun üstünlüğü çerçevesinde bağlayıcı kararlar alarak egemen güç adına yargılama faaliyeti gerçekleştirmektedir. Zorunlu tahkim de de kararların ilam niteliğinde olması sebebiyle bir çeşit mahkeme yargılaması olarak kabul edilmektedir.
19.5. Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu’nda, kazai kararların çoğaltılmasının, faydalanılmasının, yayılmasının, işlenmesinin serbest olduğu belirtilmiştir. Burada kazai kararlardan kasıt yargı kararlarıdır. Yargı organından çıkacak olan karar, idari karar olmamalı, yargılama fonksiyonu kapsamında bir karar olmalıdır. Mahkeme kararlarını yayımlama hakkı, Anayasa’nın 26 ncı ve 27 nci maddeleri kapsamında güvence altına alınan temel hak ve hürriyetlerin koruması altında bulunmakta, bu hak ve hürriyetler anayasanın 13 üncü maddesi uyarınca ilgili maddelerde belirtilen sebeplere bağlı olmak koşuluyla kanunla sınırlanabilmektedir. (Kemal Gözler, “Mahkeme Kararlarının Yayımlanması Sorunu”, https://www.anayasa.gen.tr/mah-karar-yayini.htm)
19.6. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin 6 ncı maddesinde ve Anayasa’nın 36 ncı maddesinde adil yargılanma hakkına vurgu yapılmıştır. Bu hakkın en doğru şekilde kullanılabilmesi için, yargı kararlarına erişim şeffaflık çerçevesinde daha kolay hale getirilmelidir. Zira bilgiye erişim hakkı, anayasal bir hak olup kişilerin bilgi edinme hakkını eşitlik, tarafsızlık ve açıklık ilkelerine uygun olarak kullanmaları demokratik ve şeffaf yönetimin bir gereğidir (4982 sayılı Bilgi Edinme Hakkı Kanunu m. 1). Bu kapsamda 4982 sayılı Kanun uyarınca kurulan Bilgi Edinme ve Değerlendirme Kurulu vermiş olduğu ilke kararlarında, mahkemelerin yargılama faaliyetlerine ilişkin eylemlerinin 4982 sayılı Kanun kapsamında yer almadığını, verdikleri idari kararların ise 4982 sayılı Kanun kapsamında değerlendirilmesi gerektiğini belirtmektedir (Bilgi Edinme ve Değerlendirme Kurulunun 2005/687 sayılı ve 04.10.2005 tarihli kararı için bkz. https://www.bilgiedinmehakki.org/doc/BEDK_kararlar.pdf s. 739.). Yüksek mahkemelerin idari birimleri, yargı kararlarına erişim taleplerini değerlendirmek suretiyle bu konuda karar verme yetkisine sahip olduğundan ve buna ilişkin verilen kararlar bir yargılama faaliyeti olmadığından kişilerin yargı kararlarına erişim istekleri, kişisel veriler korunmak kaydıyla 4982 sayılı Kanun kapsamında değerlendirilmelidir.
19.7. Yargılama faaliyetlerinin, aleni olması ve kararlara erişim hakkının tanınması; şeffaflığın sağlanması, kararların kamuoyunun denetimine açık olması, yargıya güvenin artması sonucunu da doğuracaktır. Adaleti sağlama görevini Türk milleti adına üstlenen mahkemelerin özellikle de yüksek yargı statüsünde yer alan mahkemelerin verdiği kararların aynı zamanda müstakar içtihat hükmünde olması da mümkün olduğundan, Türk Medeni Kanunu’nun 1 inci maddesinde; “hakim, karar verirken bilimsel görüş ve yargı kararlarından da yararlanır” hükmü uyarınca, mahkemelerin verdiği kararların yargı içtihatları çerçevesinde hukukun yardımcı kaynakları olarak yol gösterici olacağı değerlendirilmektedir.
19.8. Yargısal içtihatlar yardımcı kaynak olarak nitelendirilse de uygulamada hukukun asli kaynağıymış gibi dikkate alınmaktadır. Mahkeme kararları sadece uyuşmazlığın taraflarını ilgilendirmeyip avukatları, akademisyenleri, vatandaşları da ilgilendirmektedir. Bu kapsamda kişilerin, taraf oldukları davalarda dava konusu ile ilgili emsal kararlara ulaşabilmeleri hususunda adalete erişim hakkının muhafaza edilmesi ve güçlendirilmesi ancak bu hakkın önünde yer alan engellerin kaldırılması ile mümkündür.
19.9. Anayasa Mahkemesi, kararlarının yayımlanması hususunda kendi içtüzüklerinde bir düzenleme yapmak suretiyle kararların yayımlanmasını mümkün hale getirmiştir. Yargıtay kararlarının yayımlanması ile ilgili ise Yargıtay Kanunu’nda da düzenlemeler yapılmış, Hukuk ve Ceza Genel Kurulunun verdiği belirli kararların Resmi Gazete’de yayımlanacağı belirtilmiştir. Ayrıca Yargıtay’ın faaliyet alanına ilişkin karar, mevzuat, genelge, görüş, metin ve belgelerin kullanıcıların hizmetine sunulması amacıyla Bilgi İşlem Merkezi Müdürlüğü kurularak teknik destek altyapısı oluşturulmuştur. Benzer bir müdürlük Danıştay’ın kararlarının yayımlanması hususunda destek oluşturulması için Danıştay’da da kurulmuş, Danıştay Kanunu’nun 40 ıncı maddesinde; içtihatları birleştirme kurulunun, içtihatların birleştirilmesi veya değiştirilmesi hakkındaki kararları, gönderildikleri tarihten 1 ay içerisinde Resmi Gazetede yayımlanacağı belirtilmiştir.
19.10. Anayasa Mahkemesi, Yargıtay ve Danıştay’ın kararlarının yayımlanmasına ilave olarak bir başka tahkim mekanizması olan Türkiye Futbol Federasyonu Tahkim Kurulunun kararları da sitesinde yayımlanmaktadır. Ayrıca Uluslararası Spor Tahkim Mahkemesinin (CAS) kararları da yine kamuoyunun denetimine açık bir şekilde yayımlanmaktadır. Sonuç olarak demokratik hukuk devletlerinde hürriyetin esas, sınırlamanın istisna olduğu göz önüne alındığında, özel olarak yasaklanmadıkça mahkeme kararlarının kamuoyu ile paylaşılması gerektiği değerlendirilmektedir.
19.11. Diğer yandan 1982 Anayasası’nın “Özel hayatın gizliliği” başlıklı 20 nci maddesinin üçüncü fıkrasında “Herkes, kendisiyle ilgili kişisel verilerin korunmasını isteme hakkına sahiptir. Bu hak; kişinin kendisiyle ilgili kişisel veriler hakkında bilgilendirilme, bu verilere erişme, bunların düzeltilmesini veya silinmesini talep etme ve amaçları doğrultusunda kullanılıp kullanılmadığını öğrenmeyi de kapsar. Kişisel veriler, ancak kanunda öngörülen hallerde veya kişinin açık rızasıyla işlenebilir. Kişisel verilerin korunmasına ilişkin esas ve usuller kanunla düzenlenir.” hükmü yer almaktadır. Bu kapsamda yürürlüğe giren 6698 sayılı Kişisel Verilerin Korunması Kanunu’nun “Amaç” başlıklı 1 inci maddesinde de kişisel verilerin işlenmesinde başta özel hayatın gizliliği olmak üzere kişilerin temel hak ve özgürlüklerini korumanın temel amaç olduğu vurgulanmaktadır. Bu kapsamda bakıldığında kişisel verilerin yer aldığı kararların anonimleştirme yapılmadan ya da kişilerin rızası alınmadan kamuoyu ile paylaşılmasının kişisel verilerin korunmasında hedeflenen temel ilkelere aykırı olacağı açıktır. Dolayısıyla da tahkim kurulu kararlarının yayımlanması halinde kişisel verilerin korunması hususuna ayrıca dikkat edilmelidir.
19.12. Sporla ve sporcuyla alakalı; gerek federasyon gerekse kulüp bazında, hakem ve sporcularla ilgili Türkiye Futbol Federasyonu Tahkim Kurulunun görev alanı dışında kalan her konuda son karar merciinin Gençlik ve Spor Bakanlığı Tahkim Kurulu olduğu 3289 sayılı Gençlik ve Spor Hizmetleri Kanunu’nda ifade edilmiştir. 2 Mart 2021 tarihinde açıklanan İnsan Hakları Eylem Planında da Spor Tahkim Kurullarının yapısı ve işleyişinin AİHM kararları da dikkate alınarak yeniden düzenleneceği belirtilmiştir.
19.13. Mahkemelerin, vermiş olduğu kararları yayımlamak suretiyle kamuoyunun denetimine açması, hesap verilebilirlik hususunda demokrasinin öznesi olan vatandaşlara karşı şeffaf olduklarını göstermektedir. Her ne kadar Gençlik ve Spor Bakanlığı, kararların açıklanması hususunu bilgi edinme perspektifinden değerlendirmiş ve yukarıda saydığı nedenlerden ötürü kararların yayımlanmasının mümkün olmadığını ifade etmiş olsa da, başvuranın talebinin; kendisini spor alanında son yargılama mercii olarak kabul eden Tahkim Kurulunun diğer mahkemelerdeki var olan uygulamalara paralel olarak kararlarını yayımlaması talebi olduğu, bu çerçevede yukarıda saydığımız nedenlerle birlikte değerlendirdiğimizde kişisel verilere dikkat etmek koşuluyla Tahkim Kurulu kararlarının yayımlanmasında hukuken bir engel olmadığı, dolayısıyla başvuranın tahkim kurulu kararlarının yayımlanması talebinin reddi işleminin insan haklarının gelişimi ve demokratikleşme açısından uygun olmadığı sonuç ve kanaatine varılmıştır.
B. İyi Yönetim İlkeleri Yönünden Değerlendirme
20. 28.03.2013 tarihli ve 28601 mükerrer sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Kamu Denetçiliği Kurumu Kanununun Uygulanmasına İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmeliğin “İyi yönetim ilkeleri” başlıklı 6 ncı maddesinde yer verilmiş olup; İlgili idarenin Kurumumuz tarafından istenen bilgi ve belgeleri süresinde gönderdiği, başvurana verilen gerekçeli cevaplarda ise işleme karşı hangi sürede hangi mercilere başvurulabileceğinin gösterilmemiş olması sebebiyle “karara karşı başvuru yollarının ve süresinin gösterilmesi” ilkesine uygun davranmadığı görülmüş olup, idarenin bahse konu ilkeye uygun davranması önerilmektedir.
VI. HAK ARAMA ÖZGÜRLÜĞÜNE İLİŞKİN AÇIKLAMA
21. 6328 sayılı Kanunun 21 inci maddesinin ikinci fıkrası uyarınca tavsiye kararı üzerine otuz gün içinde herhangi bir işlem tesis edilmez veya eylemde bulunulmaz ise durmuş olan dava açma süresi kaldığı yerden işlemeye başlayacaktır. Buna göre; ilgili idarenin eylem ve işlemlerine karşı dava açma süresinden (varsa) arta kalan sürede Ankara İdare Mahkemelerinde yargı yolu açıktır.
VII. KARAR
Açıklanan gerekçelerle; BAŞVURUNUN KABULÜNE,
Tahkim Kurulu kararlarının kişisel veriler korunarak ve gerekçeli şekilde yayımlanması hususunda GENÇLİK VE SPOR BAKANLIĞINA TAVSİYEDE BULUNULMASINA,
6328 sayılı Kamu Denetçiliği Kurumu Kanununun 20 nci maddesinin üçüncü fıkrası uyarınca; GENÇLİK VE SPOR BAKANLIĞI tarafından bu karar üzerine tesis edilecek işlemin otuz gün içinde Kurumumuza bildirilmesinin zorunlu olduğuna,
Kararın BAŞVURANA VE GENÇLİK VE SPOR BAKANLIĞINA tebliğine,
Türkiye Cumhuriyeti Kamu Başdenetçisi’nce karar verildi.
Şeref MALKOÇ
Kamu Başdenetçisi
Spor ve Hukuk 