Spor ve Hukuk

Dünya ve Olimpiyat şampiyonu boksör Busenaz Sürmeneli, Trabzonspor’dan ayrıldığını duyurdu.

Sürmeneli, Twitter ve Instagram hesaplarında yayınladığı açıklamada, “Ayrılırken, yıllarca ekmeğini yediğim yerden saygıyla gitmek benim karakterime en uygunu. Kızgın değilim, kırgınlık var yalnızca içimde. Sadece hak ettiğime inandığım değeri görmeyi, bu şehrin bir evladı olarak biraz daha kıymet görmeyi beklerdim ama olsun yine de beni bugünlere getiren tüm Trabzonsporlu yöneticilere teşekkür ederim. Haklarını helal etsinler” ifadelerine yer verdi.

Sürmeneli’nin açıklamasını okurken, sporcunun Fenerbahçe ile anlaştığını düşündüm.

Trabzonspor yönetiminin kendisine değer vermediğini, kıymet göstermediğini düşünen Sürmeneli’nin kulüp lisansını bireysel lisansa çevirecek hali yok. Sporcu daha iyi şartlarda çalışma imkanı bulmadan kulübünden ayrılmazdı.

Kadın boksunda Türkiye’nin en iyi kulübünün Fenerbahçe olduğu dikkate alınırsa, Sürmeneli’nin Trabzonspor’u sadece Fenerbahçe için bırakacağını tahmin etmek zor değil.

NE DEĞİŞTİ?

Konunun hukuki yönünü incelemeden önce birkaç konuyu tartışmak gerekiyor.

Sürmeneli, kulüp yönetiminden ilgi ve kıymet görmediğini iddia ediyor.

Sürmeneli yıllardır Trabzonspor formasıyla mücadele ediyor. Trabzonspor sporcusu iken Dünya ve Olimpiyat şampiyonu oldu.

2021 yılında Olimpiyat şampiyonu olduktan sonra üç yıl boyunca Trabzonspor’da lisanslı çalışmaya devam etti ve kulübü resmi yarışmalarda temsil etti.

Peki ne değişti?

Olimpiyat senesinde, Paris Oyunları’na 5 ay kalmışken şartlar nasıl değişti?

Trabzonspor bu seneye kadar sağladığı imkanları vermeyi mi bıraktı, yoksa Sürmeneli yeni taleplerde mi bulundu?

Türkiye Boks Federasyonu’nun faaliyet takvimine  göre, Paris Oyunları’na kadar Büyük Kadınlar kategorisinde Türkiye Şampiyonası, kulüpler arası müsabakalar düzenlenmeyecek. Sürmeneli sadece milli takım ile, milli sporcu sıfatıyla uluslararası turnuvalara katılabilir.

Busenaz Sürmeneli bu sene kulübü temsil etmeyecekken, kulüpten ne talep etti? Kulübün Paris 2024 hazırlık sürecinde hangi imkanları sunmasını bekledi?

Sürmeneli, Trabzonspor’dan talep ettiği ama kendisine sağlanmayan imkan ve menfaatleri başka bir kulüpten mi talep etti? Yoksa bir başka kulüp mü ona yanaşıp aklını çeldi?

FENERBAHÇE İLE Mİ ANLAŞTI?

Sürmeneli’nin kamuoyu açıklamasından bir gün sonra sporcunun Fenerbahçe ile anlaştığına dair iddialar yayınlandı.

Bugüne kadar Fenerbahçe ve Sürmeneli bu iddiayı yalanlamadı.

Peki Sürmeneli Fenerbahçe’ye transfer olabilir mi?

“İki taraf anlaşırsa neden olmasın?” diyenler yanılıyorlar.

MUVAFAKAT BEDELİ SORUNU

Trabzonspor muvafakat belgesi vermeden, Sürmeneli hiçbir kulübe transfer olamaz.

Türkiye Boks Federasyonu Sporcu Lisans Vize ve Transfer Talimatı uyarınca, kulüp lisansı olan bir sporcu aşağıdaki şartlarla bir başka kulübe transfer olabiliyor.

Sporcu, mevcut spor kulübünden muvafakat belgesi alması, transfer yapacağı sezonda milli yarışmalar ve milli takım seçmeleri hariç resmi yarışmalarda fiilen mevcut kulübünü temsilen yer almadığına dair il müdürlüğü ve federasyondan onaylı taahhütname vermesi ve transfer eden kulüp ile sözleşme imzalaması şartıyla her zaman transfer işlemi gerçekleştirebiliyor (Talimat md. 10/f. 1).

Talimat’ta mevcut spor kulübünden muvafakat belgesi alınması mutlak şart olarak öngörülüyor. Sporcu; mevcut spor kulübünden muvafakat belgesi almadan veya iki yıllık bekleme süresini tamamlamadan başka bir kulübe transfer işlemi gerçekleştiremiyor.

Muvafakat belgesinin bedel karşılığı verildiğini de belirtmek gerekir. Mevcut spor kulübüne muvafakat bedeli ödeniyor.

Talimat’ta muvafakat ve transfer bedellerinin kulüp ile sporcu arasındaki sözleşmede belirleneceği, sözleşmede bu konuda hüküm bulunmaması halinde, federasyon tarafından  muvafakat ve transfer bedellerine ilişkin belirlenmiş olan ücretlerin uygulanacağı öngörülüyor (Talimat md. 18/f. 2).

Türkiye Boks Federasyonu, sporcunun transfer işleminde ayrılacağı kulübe ödenecek muvafakat bedelini net asgari ücretin yarısı olarak belirlemiş.

2024 yılı için net asgari ücret 17 Bin 2 TL olarak belirlendi. Buna göre, sporcunun, ayrılacağı kulübe 8.501 TL ödemesi gerekiyor.

Busenaz Sürmeneli özelinde, bu bedel çok düşük.

Trabzonspor, Busenaz Sürmeneli’ye uzun yıllar boyunca büyük yatırım yaptı. Kulüp, Sürmeneli’nin Dünya ve Olimpiyat şampiyonu olmasını sağladı. Sürmeneli sadece 8.500 TL vererek Trabzonspor’dan ayrılabilecek.

MUVAFAKAT BEDELİ FAHİŞ İSE?

Peki ya Trabzonspor ile Busenaz Sürmeneli transfer ve muvafakat bedelini çok yüksek belirlemişlerse?

Genelde kulüpler tek taraflı olarak muvafakat bedellerini belirliyor ve bu bedel fahiş oluyor. Basketbolda birçok kulübün çocuk ve genç sporcuları yüzbinlerce TL ödemeye zorladığı biliniyor.

Kulüp sporcuya fahiş muvafakat bedeli ihtiva eden sözleşme imzalatmışsa, sporcu bu bedele federasyon bünyesinde itiraz edebilir mi? Hiçbir federasyonun talimatında bu konuda bir düzenleme yok.

Sporcu hangi kuruma başvuracak?

Sporcu Gençlik ve Spor Bakanlığı Tahkim Kurulu’na başvurabilir mi?

Spor Genel Müdürlüğü Tahkim Kurulu Yönetmeliği’nde kulüp, sporcu, teknik adam, sağlık personeli, menajer ve maç organizatörü gibi sporla ilgili kişilerin kendi aralarında imzaladıkları transfer, geçici transfer, menajerlik, hizmet, vekalet ve maç organizatörlüğü gibi tüm sözleşmelerden kaynaklanan alacak iddia ve talepleri ile mali hakların bu Yönetmelik kapsamı dışında bırakılıyor.

Amatör sporcunun, kulübü ile sadece muvafakat bedelini öngören bir sözleşme imzalaması halinde, bu sözleşme SGM Tahkim Kurulu Yönetmeliği kapsamında olacak mı? Zira sporcunun muvafakat fahiş bedeline itirazı ve bu bedelin indirilmesi talebi, bir alacak iddiası ve talebi değil. GSB Tahkim Kurulu muvafakat bedelinin indirilmesi talepli başvuruyu kabul eder mi?

GSB Tahkim Kurulu bu yönde bir talebi kabul etse bile, kurul başvuruyu ne kadar süre içinde sonuçlandıracak? Yönetmelik, kurulun; zorunlu haller dışında, sportif faaliyetlere ilişkin iş ve işlemlerde en geç on iş günü, diğer hususlarda ise en geç üç ay içerisinde kararını vereceğini öngörüyor. GSB Tahkim Kurulu’nun hiçbir zaman bu sürelere uymadığı, çok geç karar verdiği dikkate alınırsa, GSB Tahkim Kurulu’na başvuru bile sporcuyu mağdur ediyor.

Muvafakat bedelinin indirilmesi veya uyarlanması taleplerinin Tahkim Kurulu Yönetmeliği kapsamı dışında tutulduğu kabul edilirse, sporcu mahkemeye başvurmak zorunda kalacak. Peki sporcu hangi mahkemeye başvuracak?

Türkiye Boks Federasyonu, sporcu ile kulüp arasındaki sözleşmeyi amatör sporcu sözleşmesi olarak düzenliyor. Haliyle, muvafakat bedeline ilişkin uyuşmazlık hizmet sözleşmesi kapsamında değerlendirilemez. Buna bağlı olarak, muvafakat bedeli ile ilgili uyuşmazlıkta görevli mahkeme iş mahkemesi olamaz. Genel hükümler gereği, asliye hukuk mahkemesi görevli. Peki bu mahkeme uyuşmazlığı ne kadar sürede karara bağlar?

Muvafakat bedeli ile ilgili uyuşmazlıkların çözümü devlet mahkemelerine bırakılmamalı. 7405 sayılı kanunda değişiklik yapılmalı. Muvafakat bedeli ile transfer bedeli ilgili uyuşmazlıkların GSB Tahkim Kurulu tarafından başvuradan itibaren bir ay içinde çözümleneceği öngörülmeli.

MUVAFAKAT BEDELİ İÇİN OBJEKTİF KISTASLAR BELİRLENMELİ

Muvafakat bedeli ile uyuşmazlıklar hangi kurum tarafından çözümlenecekse çözümlensin, muvafakat bedelinin belirlenmesinde objektif kıstaslar dikkate alınmalı. 7405 sayılı Kanunda genel kıstaslar öngörülmeli; her spor dalı için, o spor dalına özgü kıstasların federasyonlar tarafından tespit edileceği kanunda açıkça belirtilmeli. Kanunun değiştirilmesi zor olacaksa, Gençlik ve Spor Bakanlığı Sporcu Lisans, Vize ve Transfer Yönetmeliği’nde genel kriterleri düzenleyip, spor dallarına özel kriterlerin getirilmesi için spor federasyonlarını görevlendirmelidir.

Bu kıstaslar arasında sporcunun yaşı, sporcunun bağlı bulunduğu kulüpte spora başlayıp başlamadığı, kulübün yetiştirici kulüp olup olmadığı, sporcunun kulüp bünyesinde elde ettiği başarılar, sporcunun yarıştığı yaş grubu, sporcunun Türkiye, Avrupa, Dünya, Olimpiyat derecelerinin olup olmadığı gibi kıstaslar yer almalı.

Sporcunun uluslararası dereceleri arasında ayrım yapılmalı. Yıldızlar Şampiyonası’nda derece almış bir sporcu ile Olimpiyat Oyunları’nda dereceye giren sporcu için aynı ücret belirlenmemeli.

Türkiye Atletizm Federasyonu’nun belirlediği muvafakat bedelleri örnek alınabilir.

Türkiye Atletizm Federasyonu, muvafakat bedellerini aşağıdaki şekilde belirlemiş (Türkiye Atletizm Federasyonu Sporcu Lisans, Vize ve Transfer Talimatı Ek-7):

1. Büyükler kategorisinde Olimpiyat ve Dünya Şampiyonalarında ilk üçe giren sporcular için, kros, yarı maraton ve dağ koşulan hariç; net asgari ücretin x 15 katı,
2. Büyükler kategorisinde Avrupa Şampiyonası, Dünya Kros Şampiyonası, Dünya Yarı Maraton Şampiyonasmda ilk üçe giren sporcular için; net asgari ücretin x 10 katı,
3. Büyükler kategorisinde Avrupa Kros, Universiade, Akdeniz Oyunları, Dünya Yürüyüş Kupası, Dünya Bayrak Şampiyonası, Gençler kategorisinde Dünya Şampiyonasmda (kros dahil) ilk üçe giren sporcular için; net asgari ücretin x 7 katı,
4. Gençler ve U23 kategorilerinde Avrupa Şampiyonalarında (kros dahil), Gençlik Olimpiyatlarında ve Avrupa Atmalar Kupası (tüm kategoriler) ilk üçe giren sporcular için; net asgari ücretin x 5 katı,
5. Yıldızlar Avrupa, Dünya Şampiyonalan ile EYOF ve Gymnasiade, ilk üçe giren sporcular için; net asgari ücretin x 3 katı,
6. Dağ koşularında Avrupa ve Dünya Şampiyonalarında tüm yaş kategorilerinde ilk üçe giren sporcular için; net asgari ücretin x 2 katı.

SONUÇ

Busenaz Sürmeneli ile Trabzonspor arasında ne tür anlaşmazlıklar olduğunu, Sürmeneli’nin beklentilerini, bu beklentilerin olağan olup olmadığını, Trabzonspor’un bir profesyonel kulüpten beklenen tepkiyi gösterip göstermediğini bilmiyoruz.

Türkiye Boks Federasyonu başkanı Eyüp Gözgeç’in Fenerbahçe SK ve kulüp başkanı Ali Koç ile yakın ilişkisi, Fenerbahçe’nin kadın boksunda bir numara olduğu, Gençlik ve Spor Bakanlığı’nın Olimpiyat şampiyonu sporcuyu mağdur etmeyeceği, siyasetçilerin bile devreye gireceği dikkate alınırsa Busenaz Sürmeneli’nin Fenerbahçe’ye transferi sorunsuz gerçekleşir. Trabzonspor sporcuya sorun çıkarmaz.

Sürmeneli’nin Fenerbahçe’ye transferi sorunsuz gerçekleşecekse de, bu olay Türk sporundaki “muvafakat bedeli” problemini tartışmak için bir fırsat olabilir. Bu problem tartışılmalı ve en kısa zamanda kanunlar hiyerarşisi ilkesine saygı duyularak kanun değişikliği ve kanunla federasyonlara görev verilmesi ile çözümlenmeli.