Kadınlar İçin Spor ve Fiziksel Aktivite Derneği (KASFAD) Sporda Toplumsal Cinsiyet Eşitliği Raporu 2023’ü 8 Mart tarihinde yayınladı.
KASFAD 2012 yılından beri belli aralıklarla benzer raporlar yayınlıyor.
Raporu okurken bazı hususlar dikkatimi çekti. Raporla ilgili değerlendirmelerimi paylaşmak istiyorum.
BAŞLIK VE KAPSAM UYUMLU DEĞİL
Raporu okuduğumda, raporun başlığı ile içeriğinin uyumlu olmadığını gördüm.
“Sporda Toplumsal Cinsiyet Eşitliği” başlıklı ulusal, yabancı ve uluslararası raporlara baktığımızda, bu raporlarn KASFAD’ın Yıllık Raporlarına kıyasla daha kapsamlı olduğunu görüyoruz. Bu raporlarda KASFAD’ın raporlarında yer almayan birçok başlık karşımıza çıkıyor: Sporda liderlik, spora katılım, antrenörlük, hakemlik, şiddetle mücadele, kadın sporuna yatırım, medyada görünüm ve medyada kariyer, vs.
Örnek olması için birkaç rapor ve belge paylaşayım:
– BM Kadın Birimi Türkiye Ofisi – “Toplumsal Cinsiyete Duyarlı Spor Kurumu Rehberi”
– Cinsiyet Eşitliği İzleme Derneği – “Sporda Toplumsal Cinsiyet Eşitliği Haritalama ve İzleme Çalışması” ve “Sporda Toplumsal Cinsiyet Eşitliği Haritalama ve İzleme Çalışması 2018-2020 Güncellemesi”
– ALL IN: Towards gender balance in sport (Avrupa Birliği ve Avrupa Konseyi Ortak Projesi) – ALL IN: Towards Gender Balance in European Sport, Analytical Report of the Data Collection Campaign
– ALL IN: Towards gender balance in sport – Tools to implement gender equality
– Avrupa Konseyi – Toolkit – How to Make An Impact on Gender Equality in Sport
– Avrupa Konseyi – Gender Equality in Sports (Handbook on Good Practices)
– European Institute for Gender Equality – Gender in Sport
– National Institute for Sport Research – Sport and Gender Equality
– Uluslararası Olimpiyat Komitesi – Gender Equality & Inclusion Report 2021
KASFAD, raporunda sadece sporcu, antrenör ve spor federasyonları ile TMOK ve TMPK’nın yönetim kurulu üyelerinin sayıları ile oranlarını yazmakla yetinmiş. Sporun kalbi olan spor kulüpleri ve spor anonim şirketlerine yer verilmemiş.
Raporun başlığının “Sporda Toplumsal Cinsiyet” yerine “Spor Kurumlarında Toplumsal Cinsiyet Eşitliği – Sayılar ve Oranlar” şeklinde yazılması doğru olurdu.
RAPOR ACELEYE GELMİŞ
2023 yılı raporunun 8 Mart tarihinde, Dünya Emekçi Kadınlar Günü’nde yayınlanmış olması, raporun aceleye getirildiğini gösteriyor.
2023 yılına ait verilerin elde edilmesi için açık kaynaklar taranmış. Spor federasyonlarının, Spor Hizmetleri Genel Müdürlüğü’nün, Türkiye Milli Olimpiyat Komitesi’nin ve Türkiye Milli Paralimpik Komitesi’nin sitelerine bakılmış.
Bu da eksik inceleme olmuş.
Bilgi edinme hakkı kapsamında Gençlik ve Spor Bakanlığı’na, spor federasyonlarına başvuru yapılmamış. Bu kurumlara sorular sorulmamış ve veriler talep edilmemiş.
Soruların hazırlanması, bütün kurumlara bilgi edinme başvurusunda bulunulması, cevapların beklenmesi, cevap verilmemesi ya da eksik cevap verilmesi ihtimallerinde Bilgi Edinme Değerlendirme Kurulu’na başvurulması ve kurulun kararlarının beklenmesi en iyi ihtimalle üç aylık süreç. Bilgi talep edilen kurumlardan gelen verilerin işlenmesi, değerlendirilmesi, raporlaştırılması, görsellerin hazırlanması en az bir ay gerektiriyor.
En erken Mayıs ayında yayınlanması gereken rapor, Dünya Emekçi Kadınlar Günü’ne yetişmesi için Mart ayında yayınlanmış.
KARŞILAŞTIRMA YAPILABİLİRDİ
2023 Raporunun önsözünde özellikle sporculara dair güvenilir ve kamuya açık verilere erişiminde zorluk yaşandığı, bu zorluk sebebiyle 2023 Raporunda önceki yıllardaki KASFAD Raporlarıyla karşılaştırma yapılmadığı açıklanmış.
Bu açıklama çelişkili olmuş.
2023 Raporu ile önceki raporlar karşılaştırıldığında, 2023 Raporunda yayınlanan verilerle önceki raporlarda yer verilen veriler arasında karşılaştırma yapılabileceği görülüyor.
2023 Raporunda önceki raporlara göre karşılaştırma yer alıyor. Bu karşılaştırma sadece Türkiye Milli Olimpiyat Komitesi yönetim kurulundaki kadın üye sayısı açısından yapılmış. 2023 Raporundaki ifade şöyledir: “KASFAD 2021 Raporuna göre TMOK yönetim kurulundaki kadın üye oranı %25 iken 2023 yılında bu oran %35,21 olmuştur.”
Bu karşılaştırma tüm başlıklarda yapılabilirdi.
Aşağıdaki başlıklarda karşılaştırma yapılabilir ve yıllara göre değişim raporlanabilirdi:
– Lisanslı kadın ve erkek sporcu sayısı ile oranı,
– Faal kadın sporcu sayısının en yüksek olduğu ilk 5 spor dalı,
– Faal kadın sporcu oranının erkek sporcu oranından yüksek olduğu spor dalları,
– Faal erkek sporcu oranının en yüksek olduğu ilk 5 spor dalı,
– Spor federasyonlarına bağlı lisanslı (faal) kadın ve erkek sporcu sayıları ve oranları,
– Spor federasyonlarına bağlı engelli faal kadın ve erkek sporcu sayısı ve oranı,
– Gençlik ve Spor Bakanlığı yönetim kademelerinde cinsiyet dağılımı,
– Spor federasyonları başkanlarının cinsiyet dağılımı,
– Spor federasyonları genel sekreterlerinin cinsiyet dağılımı,
– Spor federasyonları yönetim kurullarının cinsiyet dağılımı,
– Yönetim kurullarında kadın üye bulunmayan spor federasyonlarının sayısı ve oranı,
– Yönetim kurullarında en yüksek oranda (%20, %30 üstü) kadın bulunan spor federasyonları,
– Türkiye Milli Olimpiyat Komitesi başkanı ve genel sekreterinin cinsiyeti ile yönetim kurulu üyeleri kadın üye oranı;
– Türkiye Milli Paralimpik Komitesi başkanı ile genel sekreterinin cinsiyeti ile yönetim kurulu üyeleri kadın üye oranı;
– Antrenörlerin cinsiyet dağılımı,
– Kademelere göre kadın ve erkek antrenör oranı,
– Kadın antrenör sayısının en yüksek olduğu spor dalları,
– Kadın antrenör sayısının en düşük olduğu spor dalları,
– Kadın antrenör oranının erkek antrenör oranından yüksek olduğu spor dalları,
– Erkek antrenör sayısının en yüksek olduğu ilk 5 spor dalı,
– Erkek antrenör oranının kadın antrenör oranından yüksek olduğu ilk 5 spor dalı,
– Spor federasyonlarına göre kadın ve erkek antrenör sayıları ve oranları,
GEÇMİŞ RAPORLARDA YER ALAN BAZI BAŞLIKLAR 2023 RAPORUNDA YOK
2023 Raporunda, önceki raporlardan farklı olarak, aşağıdaki başlıklar yer almıyor:
– Gençlik ve Spor Bakanlığı il müdürleri ve ilçe müdürlerinin sayıları, kadın müdürlerin sayıları ve oranları
– Gençlik ve Spor Bakanlığı çalışanları ile Spor (Hizmetleri) Genel Müdürlüğü çalışanlarının toplam sayıları ve kadın çalışanların oranları,
– Üniversitelerin yayımladıkları Özel Yetenek Kılavuzlarında belirtilen kontenjanların analizi
– Spor bilimleri fakülteleri ile BESYOlarda akademik kadro sayısı ve kadın akademisyen sayısı ile oranı
– Spor lisesi öğrencilerinin sayılarına ve kadın öğrencilerin sayısı ile oranları
– Olimpiyat Oyunlarına katılımda değişim: Türkiye’nin katıldığı ilk Olimpiyatlardan günümüze kadın ve erkek sporcu sayısının ve oranının değişimi,
– Paralimpik Oyunlara katılımda değişim: Türkiye’nin katıldığı ilk Paralimpik Oyunlardan günümüze kadın ve erkek sporcu sayısının ve oranının değişimi,
BAZI AÇIKLAMALAR EKSİK
2023 Raporunda bazı verilere yer verilmiş ama açıklama yapılmamış.
1) Raporda “T.C. Gençlik ve Spor Bakanlığı yönetim kademeleri (Bakan, Bakan Yardımcıları, Genel Müdürlükler ve benzeri) incelendiğinde, kadın yöneticinin olmadığı görülmektedir. 21 yönetim pozisyonunun tamamı erkek yöneticilerden oluştuğu” belirtilmiş.
21 yönetim pozisyonu tek tek yazılmalıydı.
2) 2023 yılında “64 spor federasyonu genel sekreterlerinin 9’unun (%14,06) kadın, 55’inin (%85,94) erkek olduğu” ifade edilmiş ama kadın genel sekreterlerin görev aldıkları dokuz federasyon listelenmemiş.
BAZI YANLIŞLAR DİKKAT ÇEKİYOR
1) LİSANSLI SPORCU – FAAL SPORCU AYRIMI:
2023 Raporunda, A1 başlığında “Lisanslı (Faal) kadın ve erkek sporcu sayısı ve oranı”: Lisanslı sporcu kategorisinde faal olarak yarışmakta olan sporcular yer almaktadır.” ifadesi kullanılmış.
Lisanslı sporcu ile faal sporcu farklıdır.
Her lisanslı sporcu faal sporcu değildir. Lisanslı sporcu sayısı, aktif sporcu sayısından fazladır.
Türkiye’de bir spor dalı için lisans almak çok kolaydır. O sporu fiilen yapmayan kişiler bile lisans alabilirler. Lisans başvurularında, kişinin ilgili spor dalını bilip bilmediği, o spor dalında antrenman yapıp yapmadığı sorgulanmamaktadır. Spor federasyonları lisans verme sürecinde rol almamaktadır. Federasyonlar lisans vermez. Lisans verme işlemşini onaylamaz. Lisans almak isteyen kişi il/ilçe müdürlüklerine başvurur. Başvuru mercii, başvuru şartlarını taşıdığı tespit edilen kişilerin sporcu lisansı kayıtlarını yapar.
KASFAD Raporlarında lisanslı sporcuların faal sporcu şeklinde değerlendirilmesi yanlış olmuştur.
Faal sporcu sayısının tespit edilmesi için takım sporlarında kulüplerin takım listeleri, ferdi spor dallarında ise federasyonların klasman listeleri incelenmelidir.
KASFAD, “faal” sporcu yerine “lisanslı” sporcu sayılarına yer vermelidir.
2) ENGELLİ SPORCULARIN SAYISI
2023 Raporunda “Spor federasyonlarına bağlı engelli lisanslı (faal) kadın ve erkek sporcu sayısı ve oranı – 4 spor federasyonuna (Bedensel Engelliler, Görme Engelliler, İşitme Engelliler, Özel Sporcular) bağlı engelli lisanslı (faal) kadın sporcu oranı”na yer verilmiştir.
Bu sayılar ve oranlar yanıltıcıdır.
Engelli sporcular sadece engelli spor federasyonlarına bağlı değiller.
Sporda birçok “para branş” ana branş federasyonlarına bağlandı.
Para okçuluk branşı, Türkiye Okçuluk Federasyonu’na bağlandı.
Para judo branşı, Türkiye Judo Federasyonu’na bağlandı.
Para Masa Tenisi branşı, Türkiye Masa Tenisi Federasyonu’na bağlandı.
Para Powerlifting branşı Türkiye Halter Federasyonu’na bağlandı.
Oturarak Voleybol branşı, Türkiye Voleybol Federasyonu’na bağlandı.
Paratriatlon branşı, Türkiye Triatlon Federasyonu’na bağlandı.
Para Atıcılık branşı, Türkiye Atıcılık ve Avcılık Federasyonu’na bağlandı.
Para Karate branşı, Türkiye Karate Federasyonu’na bağlandı.
Tekerlekli Sandalye Eskrim branşı, Türkiye Eskrim Federasyonu’na bağlandı.
Tekerlekli Sandalye Tenis branşı, Türkiye Tenis Federasyonu’na bağlandı.
Tekerlekli Sandaye Basketbol branşı, Türkiye Basketbol Federasyonu’na bağlandı.
KASFAD, engelli sporcuların sayısını belirlerken engelli branşların bağlandığı ana branş federasyonlarını incelemelidir. Bu federasyonların internet sitelerinde engelli spor dallarının klasmanları yayınlanmıyorsa, federasyonlara bilgi edinme başvurusunda bulunmalı ve klasmanları talep etmelidir.
ÖNEMLİ EKSİKLER
1) SÜREKLİ KURULLAR VE ÜYELERİ DEĞERLENDİRİLMEMİŞ
Gençlik ve Spor Bakanlığı bünyesinde sürekli kurullar bulunuyor.
Bu kurullar aşağıdaki gibidir:
a) Tahkim Kurulu,
b) Sportif Değerlendirme ve Geliştirme Kurulu,
c) Merkez Spor Disiplin Kurulu,
ç) İl Spor Disiplin Kurulu.
KASFAD’ın raporunda bu kurullara yer verilmemiş.
Bu kurullarda kadın üyeler var mı? Kadın üye sayısının oranı nedir?
2) SPOR FEDERASYONLARININ KURULLARI DEĞERLENDİRİLMEMİŞ
KASFAD raporlarında spor federasyonları sadece yönetim kurulları açısından değerlendirilmiş. Spor federasyonları yönetim kurullarının cinsiyet dağılımı aktarılmış. Yönetim kurullarında kadın üye olmayan spor federasyonları listelenmiş.
Oysa spor federasyonlarının başka zorunlu organları da var.
7405 sayılı Kanuna göre, Spor federasyonlarının merkez teşkilatı; genel kurul, yönetim, denetim, disiplin kurulları ile genel sekreterlikten teşekkül ediyor.
KASFAD raporlarında genel kurul delegeleri, denetim ve disiplin kurullarının üyeleri hakkında açıklamalara yer verilmemiş.
Federasyonların denetim ve disiplin kurullarında kadın üyeler var mı? Bunların oranı nedir?
Federasyonların genel kurullarına kaç kadın delege katılmış? Bakanlık, kendisini temsil etmesi için kaç kadın delege görevlendirmiş? Kaç hakem, antrenör, sporcu delege kadındı?
Federasyonlar, zorunlu organları dışında başka kurullar, komisyonlar oluşturabiliyor. Spor federasyonlarının siteleri incelendiğinde federasyonların bünyesinde İcra Kurulu, Teknik Kurul (birden çok teknik kurul oluşturanlar da var), Merkez Hakem Kurulu, Eğitim Kurulu, Sağlık Kurulu, Kurumsal İlişkiler Kurulu, Organizasyon Kurulu, Bilim Kurulu, Hukuk Kurulu, Çevre Kurulu, Engelliler Kurulu, Projeler Kurulu, Basın Medya İletişim Kurulu, Yayın Kurulu, Sporcular Kurulu, Antrenörler Kurulu, Teknoloji ve Bilişim Kurulu, Yerel Yönetimlerle İşbirliği Kurulu, Danışma Kurulu, Organizasyon Kurulu, Lisans Kurulu, Sponsorluk Kurulu, Dış İlişkiler Kurulu, Koordinasyon Kurulu, Onur Kurulu gibi kurullar oluşturulduğu görülüyor.
KASFAD, spor federasyonlarındaki kadın karar vericiler ile ilgili veri yayınlayacaksa, federasyonların diğer kurullarını tek tek incelemeli ve kadın üyelerin sayılarını ve oranlarını tespit etmelidir.
3) ANTRENÖRLER DETAYLI ŞEKİLDE DEĞERLENDİRİLMEMİŞ
2023 Raporunda hakemler kademelerine göre listelenmiş, kadın-erkek oranları tespit edilmiş ancak fiili durum açıklanmamış.
Türkiye’de lisanslı binlerce antrenör var ancak çok azı aktif şekilde çalışıyor.
Bakanlık, spor federasyonları ve kulüpler bünyesinde çalışan aktif kadın antrenör sayısı nedir? Bunların toplam aktif antrenör sayısına oranı nedir?
KASFAD’ın sadece internette yayınlanan açık verilere bakarak rapor hazırladığı dikkate alınırsa, KASFAD’ın en azından spor federasyonlarında milli takımları çalıştıran antrenörler ile lig formatında mücadele edilen spor dallarında en üst liglerde görev alan kadın antrenörlerin sayılarını ortaya koyması beklenir. Özellikle kadın liglerinde kaç kadın antrenör, yardımcı antrenör çalıştığı belirtilebilirdi.
4) HAKEMLERE YER VERİLMEMİŞ
Raporda hakem sayıları belirtilmemiş.
Kadın hakemlerin hakem klasmanlarına göre sayıları ve oranları açıklanmamış.
Uluslararası hakem sayıları, uluslararası kadın hakemlerin sayıları ve oranlarına yer verilmemiş.
5) TÜRKİYE OLİMPİK HAZIRLIK MERKEZLERİ (TOHM) ES GEÇİLMİŞ
Türkiye Olimpik Hazırlık Merkezleri’nde görevlendirilen yöneticiler, antrenörler ile bu merkezlere kabul edilen sporcuların sayıları, kadın-erkek oranları raporda yer almıyor.
6) TMOK ve TMPK EKSİK DEĞERLENDİRİLMİŞ
Türkiye Milli Olimpiyat Komitesi ile Türkiye Milli Paralimpik Komitesi sadece yönetim kurulları ve genel sekreterler bağlamında değerlendirilmiş. Oysa bu komitelerin başka kurulları da var.
Öncelikle, bu komitelerin üye sayısı nedir? Kadın üye sayısı ve oranı nedir?
TMOK’un zorunlu organları genel kurul, yönetim kurulu ve denetim kurulu olarak öngörülmüş.
TMOK’un diğer kurulları ise Konsey, Sicil Kurulu, Yüksek Danışma ve Disiplin Kurulu olarak yapılandırılmış.
TMOK bünyesinde ayrıca Fair Play Komisyonu, Spor Kültürü ve Olimpik Eğitim Komisyonu, Spor Hukuku Komisyonu, Sporcu Komisyonu, Boğaziçi Kıtalararası Yüzme Yarışı Organizasyon Komitesi oluşturulmuş.
TMPK’nın organları ise Genel Kurul, Yönetim Kurulu, Denetim Kurulu ile Sicil ve Disiplin Kurulu şeklinde yapılandırılmış.
TMPK bünyesinde ayrıca Sağlık ve Sınıflandırma Kurulu, Eğitim Kurulu, Spor Kurulu, Hukuk Kurulu, İletişim Kurulu, Sponsorluk ve Tanıtım Kurulu, Rekreasyon ve Rehabilitasyon Kurulu oluşturulmuş.
TMOK ve TMPK’nın kurul ve komisyonlarında kaç kadın üye var? Kadın-erkek oranı nedir?
KASFAD’ın bu sayı ve oranları da raporlaması gerekirdi.
7) 2022 KIŞ OLİMPİYAT OYUNLARI VE PARALİMPİK OYUNLAR’DAN BAHSEDİLMEMİŞ
2021 yılı Raporunda TOKYO 2020 Olimpiyat Oyunlarına ve Paralimpik Oyunlara katılan kadın ve erkek sporcu ve antrenör sayısı ile oranı açıklanmış.
2023 yılı Raporunda ise Pekin 2022 Kış Olimpiyat Oyunlarına ve Paralimpik Oyunlara katılan sporcu ve antrenör sayılarına yer verilmemiş.
Aynı şekilde, Gençlik Olimpiyat Oyunları’na katılan Türk sporcu ve antrenörler ile kadın sporcu ve antrenörlerin oranı açıklanmamış.
Olimpiyat Oyunları, Paralimpik Oyunlar ve Gençlik Olimpiyat Oyunları’nda görev alan hakem sayılarına yer verilmemiş. Bu organizasyonlarda Türk hakemlere görev verilmedi ise, bu husus açıklanmalıydı.
8) AVRUPA ŞAMPİYONALARI VE DÜNYA ŞAMPİYONALARI İNCELENMELİYDİ
Sadece Olimpiyatlar ve Paralimpik Oyunları ile snırlı veri paylaşımı eksik olmuş.
Oyunlara katılımın ön koşulu Avrupa Şampiyonası’nda, Dünya Şampiyonası’nda veya kota müsabakalarında başarılı olmak.
Bazı federasyonların bazı dallarda kadın sporcuları Avrupa ve Dünya Şampiyonalarına göndermedikleri biliniyor. Bazı dallarda kadın milli takımları oluşturulmadı. Örneğin Türkiye Kayak Federasyonu, kısa kulvar sürat pateni branşında uluslararası organizasyonlara sadece erkek sporcuları götürüyor.
Raporda Avrupa Şampiyonaları ve Dünya Şampiyonaları’na katılım sayısına ve kadın-erkek oranına yer verilmesi faydalı olurdu.
9) TÜRKİYE DOPİNGLE MÜCADELE KOMİSYONU’NA YER VERİLMEMİŞ
Türkiye Dopingle Mücadele Komisyonu, (komisyonun iddiasına göre) Türk spor kurumları arasında önemli bir yer işgal ediyor.
Bu komisyonda karar verici pozisyonunda kaç kadın var? Kadın-erkek oranı nedir?
Türkiye Dopingle Mücadele Talimatı’na göre Sporcu Konseyi, Dopingle Mücadele Disiplin Kurulu, Dopingle Mücadele İtiraz Kurulu oluşturulması gerekiyordu. Bu kurullar oluşturuldu mu? Oluşturuldu ise, kurullardaki kadın sayısı ve kadın-erkek oranı nedir?
SONUÇ
KASFAD değerli bir çalışmaya imza atmış.
Umarım gelecek yıllarda uzun zamana yayılan bir dönemde daha çok veri elde ederek geniş kapsamlı ve karşılaştırmalı raporlar yayınlarlar.
Spor ve Hukuk 
Yorumunuzu Paylaşın